درباره توضیح اندیشه ایرانشهری و ارکان هویت ایرانی

Visits: 4

در صفحه تلگرام نشریه سیاست نامه فایل دیداری از گفتگوی استاد مرحوم سید جواد طباطبایی اندیشمند شهیر ایرانی ( ره) را دیدم که هویت ایرانی را توضیح میدهد. او که در یک جلسه سه نفری داشت سخن میگفت هویت و چیستی ایران را بر پایه ۴ رکن توضیح داد. ۱ایرانی بودن ۲_ اسلام ۳_خرد یونانی و ۴_ تجدد. او گریزی هم به راه کج رضا شاه پهلوی در تمرکز بر ایرانی بودن و دوری از اسلام زد و همچنین اندیشه جمهوری اسلامی که اسلامی بودن را بر ایرانی بودن ارجح میداند و همان اشتباه رضا شاه پهلوی را تکرار میکند. آن استاد سخنور فاضل در آن جلسه گفت یکی کردن این ۴ سرچشمه رود بزرگ ایران اشتباه رضا شاه و جمهوری اسلامی است. 

اما حال دیدگاه ما بر اصل ایرانی بودن چیست ؟ ایرانی کیست و ایرانشهری  چیست ؟ تعریف ما در وبگاه تاریخ و فرهنگ آریا از ایرانی بودن چیست. 

اینجا اشاره ای کنم و نوشته را با اندیشه استاد طباطبایی آغاز کنم. بگمان من اشتباه تاکید بر هویت صرف ایرانی و بی توجهی به اسلام که یکی از ارکان اندیشه  ایرانشهری  است زاییده رضا شاه پهلوی نیست. چرا که رضا شاه فرزند مشروطه بود و این مشروطه بود که برای به قدرت رسیدن و برام زدن قدرت سنتی ایران دین را از سیاست و ملیت جدا ساخت و برای یارگیری اسلام را در برابر ایران گذاشت تا نیروهایی که حس ملی داشتند را به خود جذب کند . این چنین دوگانه ایرانی و اسلامی پدید آمد که تا امروز هم پا برجاست. زمانی با محوریت پادشاهی پهلوی ایران اصل بود و زمانی مانند امروز اصل بر اسلام است در حالی که هویت ایرانی مانند آن چه استاد طباطبایی گفتند بر دو اصل اسلام و مسلمانی در کنار هویت ایرانی و آریایی است. استاد طباطبایی به درستی گفتند که مردم ایران هر دو گرایش پهلوی و اسلام خواهی غیر ملی روحانیون حکومت فعلی را پس زده اند. 

پس اینجا مشکل بزرگ انقلاب مشروطه است. مشروطه بانی تجدد است پس تجدد و مدرنیته بخشی از مشکل است. پس اینجا با سخن استاد بزرگ به مشکل میخوریم. تجدد بخشی از هویت ایرانشهری نیست بلکه تجدد باعث بروز مشکل دوگانه انگاری ایرانی اسلامی است. 

در باب خرد یونانی هم اگر چنین خردی در کار بود در باستان ما کشوری به نام  داشتیم بجایی اینکه میدان جنگی به نام یونان داشته باشیم که مردمان دولتی شهریش دائم در حال جنگ و نزاع با هم باشند. 

اندیشه ایرانشهری و هویت ایرانی بر اصل۱_ آریایی بودن ۲_مسلمان بودن و اسلام خواهی ۳_ وفاداری بر تاج و تخت ایران و نظام شاهنشاهی به عنوان  عطیه ای الهی و فره مندی شاه  است . 

تجربه نشان میدهد دموکراسی شکست خورده است. سقوط دیوار برلین سقوط دموکراسی برابر خواهی شوراها بود و حالا هرچی دموکراسی خوانده می شود نمایش طبقه بورژوازی غرب است که صاحب پول رسانه هستند.  

اینجا ما بر آن نیستیم که بگویم تعریف ۳ رکن هویت ایرانی یا همان ایرانشهری یعنی اسلام، ایران و نظام شاهنشاهی چیست زیرا داستان بسیار زمان میخواهد. اما همین بس که بزرگترین ایرانی عصر ایران اسلامی شاه عباس بزرگ هم مسلمان شیعه بود هم ایرانی بود و هم باورمند به نظام پادشاهی .  

ایران باستان یا ایران پیش از اسلام مبتنی بر ۳ اصل آریایی بودن، دین بهی و پادشاهی بود. بسیاری از ایرانی گرایان به اشتباه میگویند و می اندیشند اسلام در برابر دین ایران باستان است . در حالی که خود قرآن کریم می گوید اسلام برخلاف ادیان پیشین نیست و تصدیق کننده آنان نیز است. پس مسلمان بودن یعنی ایمان داشتن به تمام پیامبران الهی از حضرت ادم تا حضرت خاتم (ص) که زرتشت را هم شامل میشود. منطق یکتاپرست و آخرت باور اوستا نیز هماهنگ و هم راستان با توحید و آخرت باور قرآن است. پس وقتی ایرانی مسلمانی میراث دار اوستا و پیامبر ایران باستان نیز هستی. پس تفکر ایرانشهری اندیشه ای یکپارچه دوران اسلامی و باستان را در بر میگیرد .  

میدان شاه اصفهان یک نماد ارزشمند و گویای هویت و اندیشه ایرانشهری است. در یک سو دربار شاه که جانشین خداوند روی زمین است قرار دارد و در یک سو مسجد خانه خدا، در دو سوی میدان بازار محل کسب روزی مردم. پس میدان شاه محل تجمع شاه، روحانیون، نمازگزاران ، کسبه، تجار و دیگر مردمان است و نشانه اتحاد دین ، شاه ، مردم ،بازار و همه ارکان جامعه است. اینجا گفته بودم میدان شاه اصفهان ایرانی ترین نقطه جهان است که هویت ایرانی را بشکل مستقیم نشان میدهد. اندیشه ایرانشهری در میدان شاه نمایان است. 

پیشتر گفته بودم کتاب شاهنامه بزرگترین اثر ادبی جهان است که بشر نوشته. و البته مهمترین سند هویتی ایران است. از نامش پیداست شاه و پادشاهی در هویت ایرانی جزو مهمترین ارکان است، شاهنامه. 

دین و هویت دینی است که خوب را از بد جدا میکند. این حس دینی بود که به نظام تجدد خواه و مدرن مشروطه نه گفت و انقلاب اسلامی را به عرصه رسانید. انقلاب اسلامی باعث بروز و ظهور قدرت در برخی از حوضه های ایران شد. در همین هفته که این نوشته نوشته می شود سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پاسخ به حملات تروریستی ارتش اسرائیل به جانب روبان پاسدار سپاه پاسداران در طول سالیان گذشته و البته حمله متوحشانه اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق ، ۱۱۰ موشک بالستیک به اسرائیل شلیک کرد. در این حمله نزدیک ۱۰ ارتش ده کشور سعی در دفع حمله ایران را داشتند که در برابر سپاه پاسداران ناکام ماندند و سپاه به اهداف خود رسید. حمله این هفته سپاه نشان داد بزرگترین ارتش جهان یعنی آمریکا، قدرت های بزرگ ناتو مانند فرانسه و انگلیس در برابر اسلام خواهی مردم ایران شکست می خورند. 

هویت ایرانی از سه رکن دستگاه پادشاهی، اسلام و ایرانشهری سرچشمه میگیرد. ایرانی را نه میتوان از اسلام دور کرد نه هویت ملی مانند شاهنامه را. فردوسی به عنوان یک شیعه پیشرو هم مسلمان بود هم ایرانی بود هم شیعه بود هم هنرمند و شعر و شاهنامه را سرود. توجه کنیم شاهنامه را سرود نه دموکراسی نامه را ! 

دوران صفوی یکی از دوران پرافتخار تاریخ ایران بود . در دوران صفوی مردم  بر هویت یکپارچه ایرانی اسلامی تکیه داشتند . دستگاه پادشاهی، روحانیت شیعه، اسلام خواهی مردم و ایرانی بودن همه گی یکی بودند و آن همان رود خروشان ایران است.  

مدرنیته و مشروطه نشان داده بیش از ان که سود و منافع مشخصی برای ایران داشته باشد بیشتر باعث گسست جامعه ایرانی شده. مشروطه و مدرنیته مردم را به گروه های چپ، راست غیر اسلامی و راست غیر ملی تقسیم کرده. پیدایش مسئله و نظریه ایرانشهر به تناقضات مشروطه بازمیگردد.

مشروطه جامعه ایرانی را به اضمحلال کشاند و باعث درگیر هایی میان مردم ایران شد. هرگونه تنش و شکاف در صفوف مردم ایران به زیان ایران و به نفع دشمنان منطقه ای و فرامنطقه ای ایران است.  در دوران اسلامی شاهان صفوی بر زیارت کربلا و حرم امام رضا ( ع) بسیار اهمیت می دادند. شاه عباس بزرگ خود بارها به زیارت حرم امام رضا (ع) با پای پیاده رفته بود. در دوران پیش از اسلام هم شاهان ساسانی و هخامنشی ریشه عمیق خداپرستانه داشتند. 

هزاران سال نشان داده اند  مردم ایران از دین، ایران و پادشاهی نخواهند گذشت. 

پینوشت : استاد مرحوم طباطبایی بسیار درباره مساله ایرانشهر توضیح داده اند و نوشته اند که ما اینجا تنها به یک فایل دیداری ۲ دقیقه ای ایشان اشاره کردیم. برای دانستن نظرات استاد لطفا به کتاب هایشان سربزنید.