دولت هیتی نخستین پادشاهی آریایی

Visits: 20

نخستین دودمان تاریخی ایرانی نیروند به بر بخش بزرگی از سیاره فرمان می راندند و در تاریخ شناخته شده هستند یعنی از خود نوشته بر جای گذاشته اند، تاریخ خود را نوشته اند، تجربیات علمی،سیاسی،نظامی،اقتصادی و مذهبی خود را برای نسل های آینده شان به یادگار گذاشته اند هیتی ها هستند. در اصل اولین و شناخته شده ترین پادشاهی ایران باستان هیتی ها در آسیای صغیر در ترکیه امروزی بودند. 

معروف است که میگویند نخستین دولت و پادشاهی ایران هخامنشیان بودند اما این گفته درست نیست زیرا پیش از هخامنشیان و پارسیان مادیها در شمال غربی ایران کنونی فرمان می راندند و در قرن پنجم پیش از میلاد کوروش بزرگ قبیله ها و دهستان های ایرانی را متحد کرد اما اصولا این نگاه به ایران اشتباه است زیرا ایران یا ایرها و به لفظ یونانی آریاها یک ملت در خاورمیانه نیستند و یک نژاد از ایسلند تا هند هستند اینجا اگر آذریها و پارس ها را تنها ایرانی در نظر بگیریم بسیاری از ایرانیان را از تاریخ باید پاک کنیم مانند هیتی ها که در ۲۱۰۰ پیش از میلاد بنا بر برخی یافته ها ۳۰۰۰ پیش از میلاد  فرمانروایی خود را در آناتولی تاسیس کردند و تا ۱۱۱۷ پیش از میلاد که به دلایل نامعلومی منقرض شدند . 

دولت های آریایی دیگری همزمان با هیتی های آریایی زندگی می کردند مانند کاسی ها یا کاسپی ها که آریایی بودن از نامشان پداست. میتانی ها که چند قرن بعد از هیتی ها در همسایگی جنوبی هستی در شمال میانرودان سرکلا شان پیدا شد و در هیتی منظم شدند. گوتی های آریایی نیای الیماتی های امروز که گه گاه با هیتی متحد شده و در جنگها شرکت میکردند. 

بهر حال تا پیش از پارسیان و مادها آریایی های زیاری مانند هیتی ها در ۲۱۰۰ پیش از میلاد یعنی حدود ۴۱۰۰ سال پیش ،کاسی ها ،گوت ها ،میتانی ها و اقوام آریایی فراوانی در جاهای گوناگون فرمان رانده اند. 

از هیتی ها چه میدانیم ؟زبان آنها هندواروپایی بود و خدایان آریایی مانند ورنا،ایندرا،میترا و اشوین ها را می پرستند. اصولا هیتی ها پیوند نزدیکی با ودایی ها دارند . 

زبان هیتی. ما از زبان هیتی چیزهای بسیاری می دانیم. کاوشگران اروپایی از جمله باستان شناسان،مبلغان مذهبی از سال ۱۸۸۴ تا ۱۹۱۲ حدود ۱۰۰۰۰ لوح کلی از پایتخت هیتی شهر هاتوسا که بدمت ۴۵۰۰ ساله یعنی ۲۵۰۰ پیش از میلاد دارد پیدا کردند. اولین بار مبلغ مسیحی ایرلندی با نام ویلیام رایت کشف شد. این کشف که در پیوند با تاریخ کتاب مقدس رود زیرا کتاب میدس با هیتی ها اشاره کرده رود دارای اهمیت بود پس گروه باستان شناسی حرفه ای به رهبر هوگو وینگلر آلمانی در سال ۱۹۰۶ بیرون آمد. 

رمز کشایی این خط داستان جالبی دارد : بدریخ هروژنی، 1952-1879، پروفسور اهل چک که در دانشگاه وین تدریس می‌کرد، در سال 1916 موفق شد زبان هیتّی را رمزگشایی کند. نقطۀ آغاز فرآیند رمزگشایی او عبارتی به خط میخی بود که چنین آوانگاری می‌شود: “نو نیندا-آن اِزّاتِنی، واتَر-ما اِکوتِنی”. از آنجا که در متن‌های هیتّی واژگان بابِلی زیاد پیدا می‌شود، کلمۀ بابِلی “نیندا” به معنی “غذا” یا “نان” توانست سرنخی به‌دست دهد. هروژنی این سوال خیلی ساده را از خود پرسید: آدم معمولن غذا یا نان را چکار می‌کند؟ پاسخ، طبعن، این بود که آنها را می‌خورد. پس کلمۀ “اِزّاتِنی” لابد به خوردن ربط داشت. پسوند “-آن” بعد از “نیندا” می‌توانست نشانۀ مفعول بی‌واسطه باشد. هروژنی با این دو پیش‌فرض به سراغ فرهنگ واژگان‌ و دستور زبان زبان‌های هندواروپایی رفت. در بررسی‌های او مشخص شد که فعل «خوردن» نه تنها در زبان انگلیسی (to eat)، بلکه در زبان‌های یونانی (edein)، لاتین (edere) و آلمانی (essen)، به‌خصوص آلمانی قرون وسطایی (ezzan) نیز از نظر ریخت‌شناسی و آواشناسی همانند «اِزّا»ی هیتّی است. پس اگر معنی‌های درنظر گرفته‌شده برای خط اول درست باشند، خواندن خط دوم کتیبه نیز چندان مشکل نخواهد بود، چون نخستین کلمۀ آن، “واتَر”، را به‌راحتی می‌توان با water انگلیسی یا wasser آلمانی، هردو به معنی «آب»، همانند در نظر گرفت. بر این مبنا، مۀ پیشنهادی هروژنی برای این دو خط چنین بود: «اکنون نان می‌خوری، آب می‌نوشی». حساب او در مورد کل زبان هیتّی درست از آب درآمد. این زبان بی‌تردید از خانوادۀ زبان‌های هندواروپایی بود. 

رابطه با کشور های آریایی 

در قرن ۱۱ پیش از میلاد هم زمان با جنگ هیتی و مصر کمی پیشتر سواران کاسپی یا کاسی دولت مقتدر آریایی به هیتی ها تاختند و در پی این جنگ هیتی ها چنان شکست سختی خوردند که دیگر توان سر بلند کردن نداشتند .  

نویسنده کتاب تاریخی تاریخ مردم گوت ( ژرمنی) ژوردانوس مورخ گوتی در امپراتوری روم می گوید در یرت ۱۴ پیش از میلاد پادشاه گوت TANAUSIS در جنوب قفقاز حضور داشته و در جنگ با مصریها پادشاه میتانی؟ (ماد) را یاری کرده است. این گزارش درست میتواند باشد زیرا گوت ها حتی در دوران پادشاهی هخامنشی ها بخشی از شاهنشاهی هخامنشی بوده اند و تصاویر سربازان گوت در آثار هخامنشی پیدا شده است . نام های گوتلند در شمال اروپا و گتوند در جنوب غربی ایران یادگاران دوران است. این نکته گفتنی است که پس از مدت کوتاهی میتانی ها دست نشانده هیتی ها بودند. 

در جنوب هیتی میتانی های اریایی زندگی نیکردند در حدود شمال میانرودان که این مردمان به زبان هوری گفتگو می کردند . میتانی ها چند قرن پس از میتانی ها وارد تاریخ شدند و پس از چند قرن زیر پرچم هیتی در آمدند . 

هیتی های آریایی نژاد میراث بسیار زیادی از خود به یادگار گذاشتند. از جمله برپایی حکومت ماد و هخامنشی با توجه به دستاوردهای باستانی دولت هیتی و میتانی بود. یادمان باشد داریوش میگوید خط آریایی یعنی خط ویژه ایرانی را درست کرده این در حالی است که گفتیم در طول مدتی بیش از ۱۰۰۰۰ لوح گلی از هیتی با قدمت بیش از ۲۰۰۰ سال پیش از بکار آمدن هخامنشیان از هیتی ها به دست آمد و کما کان امروزه نیز باستان شناسان  لوح های گلی تازه ای را کشف میکنند. 

هیتی ها هنر داشتند. مجسمه های بسیاری بدست آمده و نقوش نوازندگی از آنها بر جای مانده پس به موسیقی نیز علاقه داشته اند. 

ارابه های جنگی به کار می برده اند،هرچند در عصر مفرغ زندگی می کردند اما با تیراندازی بسیار آشنا بوده اند. نقش شاه هیتی با کمان پیدا شده است